Castellers de Vilafranca

Castellers de Vilafranca – stowarzyszenie kulturalne i sportowe, którego głównym celem jest budowanie castelli (wież złożonych z ludzi). Ma status organizacji pożytku publicznego.

Grupa została założona w 1948 roku, gdy w katalońskim mieście Vilafranca del Penedès rosło zainteresowanie tworzeniem takich wież. Jest to katalońska tradycja, której ma swój początek w XVIII-wiecznym Ball de Valencians, tańcu z Walencji.

Obecnie organizacja skupia około 400 aktywnych członków ze wszystkich środowisk, niezależnie od rasy, religii, płci i statusu społecznego. Członkowie uznają za ważne idee demokracji, współpracę, pracę w grupie i przezwyciężanie własnych słabości. Celem stowarzyszenia jest też utrzymanie pozycji lidera wśród podobnych grup budujących ludzkie wieże. Siedzibą grupy jest Cal Figarot, Casa Via Raventós, dom usytuowany w centrum Vilafranca del Penedès. Siedziba organizacji jest przystosowana do budowania wież ludzkich (np. wysokie stropy do ćwiczeń zimą i podwórze do ćwiczeń wiosną, latem i jesienią).

Grupa jest jedną z najważniejszych organizacji w Vilafranca del Penedès i wielokrotnie reprezentowała katalońską kulturę za granicą. Ponad 500 osób oficjalnie wspiera stowarzyszenie, ponadto organizacji udziela pomocy kilka publicznych i prywatnych instytucji. Uzupełnieniem działalności grupy są inne wydarzenia kulturalne, np. niewielkie koncerty, konkurs poezji, masowe imprezy rowerowe, zawody w domino, imprezy kulinarne czy szkoła tworzenia wież dla dzieci.

Dokonania grupy służące zachowaniu i promocji katalońskiej kultury popularnej zostały nagrodzone przez miasto Vilafranca del Penedès, które przyznało grupie medal miejski. Działania stowarzyszenia dostrzegł też rząd kataloński, który wyróżnił grupę Krzyżem Świętego Jerzego.

Słownik terminów

Budowanie wież ludzkich ma swoją nomenklaturę. Poniżej niektóre z najczęściej używanych wyrażeń i słów, których nie można dosłownie przetłumaczyć, ale można je wyjaśnić.

Nazwa wieży ludzkiej

Nazwa każdej wieży opiera się na dwóch liczbach: pierwsza opisuje liczbę ludzi na każdym poziomie, druga – liczbę poziomów wieży.

Np. Tres de vuit (3 de 8) – 3 ludzi na poziom, 8 poziomów wysokości

Rodzaje wież ludzkich

Rodzaje wież w zależności od liczby ludzi na poziom:

Pilar de... – jedna osoba na poziom
Torre de... – dwie osoby na poziom
Tres de... – trzy osoby na poziom
Quatre de... – cztery osoby na poziom.
Cinc de... – pięć osób na poziom
Quatre de... amb l’agulla – cztery osoby na poziom, dodatkowo kilkupoziomowy filar zamknięty wewnątrz głównej wieży

Liczba poziomów w najczęściej budowanych wieżach to:

Sis – 6 poziomów
Set – 7 poziomów
Vuit – 8 poziomów
Nou – 9 poziomów
Deu – 10 poziomów

Gdy wieże są bardzo wysokie i/lub na każdym poziomie jest niewielu ludzi, konstruuje się cokoły. Nazwy cokołów są często zawarte w nazwie wieży. Najczęściej używane rodzaje cokołów to:

Pinya – standardowy cokół na poziomie gruntu, często złożona z kilkuset ludzi. Taką podbudowę ma każda wieża, dlatego słowa pinya nie używa się w nazwie wieży.
Folre – drugi cokół, zbudowany nad pierwszym (nad pinyą). Zawsze wspomniany w nazwie wieży w przypadku użycia.
Manilles – trzeci cokół, skonstruowany na drugim (na folre). Zawsze wspomniany w nazwie wieży w przypadku użycia.

Budowa wieży złożonej z ludzi

Wieże mogą być ukończone zupełnie lub częściowo. Udane zbudowanie i rozebranie wieży jest opisywane następującymi terminami:

Descagerrat – wieża osiągnęła zakładaną wysokość i udało się ją rozebrać,
Carregat – wieża osiągnęła zakładaną wysokość, ale zawaliła się podczas demontażu,
Intent – nieudana próba.

Przykłady

Pilar de sis. castellersdevilafranca.cat. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-06-22)]. – jedna osoba na poziom przy 6-poziomowej wieży.

Jeśli w opisie nie ma dodatkowych informacji, oznacza to, że wieża ma podstawowy cokół, czyli pinyę (zawsze) oraz że została z powodzeniem rozebrana (descagerrat).

Torre de set. castellersdevilafranca.cat. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-06-22)]. – dwie osoby na poziom przy wieży 7-poziomowej
Cinc de nou amb folre. castellersdevilafranca.cat. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-09-16)]. – pięć osób na poziom przy wieży 9-poziomowej, z drugim cokołem (folre) zbudowanym nad pierwszym (pinya)
Quatre de vuit amb l’agulla – cztery osoby na poziom przy wieży 8-poziomowej, dodatkowo wewnątrz 6-poziomowy filar (agulla)
Tres de deu amb folre i manilles. castellersdevilafranca.cat. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-02-13)]. – trzy osoby na poziom przy wieży 10-poziomowej z drugim (folre) i trzecim (manilles) cokołem

Istnieją również inne nazwy poszczególnych miejsc i pozycji w wieży, jednak nie są one używane w tym artykule. Powyższe informacje dają ogólny zarys najczęściej używanej terminologii.

Historia

Stowarzyszenie kulturalne Castellers de Vilafranca założył we wrześniu 1948 roku Oriol Rossell, który został pierwszym cap de colla (liderem) grupy. Członkom udawało się z powodzeniem budować 7-poziomowe wieże. Stowarzyszenie nawiązało bliskie relacje z podobnymi grupami w innych miastach. Pierwszymi caps de colla byli wspomniany Oriol Rossell (1948–1952) oraz Ramon Sala (1953–1955). Początkowo członkowie grupy nosili różowe koszulki, zmieniając w późniejszym czasie kolor na czerwony.

W 1956 roku grupa była prawie nieaktywna z powodu wewnętrznych sporów i dyskusji. Rok później nastąpiła reorganizacja. Wybrano zielony kolor koszulek, który do dzisiaj jest znakiem rozpoznawczym członków grupy. Od 1957 do 1968 roku normą były 7-poziomowe wieże, cinc de set była najwyższą wieżą, jaką udało się zbudować. Od 1969 do 1974 roku grupa znacząco się rozwinęła, budując pierwsze wieże 8-poziomowe: torre de set, quatre de vuit, tres de vuit, pilar de sis i torre de vuit amb folre. W 1972 roku grupa wygrała Concurs de castells de Tarragona, zawody twórców wież ludzkich organizowane co dwa lata w mieście Tarragona w południowej Katalonii. W tych latach funkcję cap de colla pełnili Josep Pedrol (1957–1959), Carles Domènech (1960–1961), Joan Bolet (1962–1963), Gabi Martínez (1964–1969), Lluís Giménez (1970–1973) oraz ponownie Gabi Martínez (1974).

W 1975 roku grupa przeszła kolejne wewnętrzne zmiany. Zrezygnowano z tego, by to cap de colla niemal całkowicie decydował o technicznych aspektach budowy wieży – wprowadzono grupowe projektowanie. Rok 1981 przyniósł kolejne wielkie zmiany – zadecydowano, że członkowie stowarzyszenia nie będą dłużej pobierać indywidualnych wynagrodzeń. To spowodowało podział w stowarzyszeniu. Od 1975 do 1982 roku tworzono często 8-poziomowe wieże, jednak sprawiało to wiele trudności. Na przełomie 1983 i 1984 roku organizacji udało się odzyskać dawną siłę i w roku 1985 zbudowano pierwszy cinc de vult. To wydarzenie było kamieniem milowym w historii. Grupa zaczęła konstruować 9-poziomowe wieże. W 1987 roku grupa podejmuje próbę budowy pierwszej tres- i quatre de nou amb folre (carregat), a w 1989 udało się zbudować i utrzymać pierwszą tres de nou amb folre (descagerrat). Podobnym sukcesem okazało się zbudowanie pierwszego de nou amb folre (descarregat) w 1990 roku. Cap de colla między 1975 a 1994 był Carles Domènech.

Okresem największych sukcesów grupy były lata 1995–2004. Udało się wtedy z powodzeniem zbudować i rozmontować najwyższe i najtrudniejsze wieże: torre de nou amb folre i manilles, pilar de set amb folre, pilar de vuit amb folre i manilles (pierwszą w XX wieku), quatre de vuit amb l’agulla (pierwszą w XX wieku), quatre de nou amb folre i l’agulla (pierwszą w historii budowania wież), cinc de nou amb folre oraz tres- i quatre de nou amb folre zbudowane jednocześnie (po raz pierwszy i – jak dotąd – jedyny w historii). Ponadto udało się zbudować następujące carregats (wieże, które runęły podczas demontażu): torre de vuit (pierwszą w XX wieku), quatre de nou oraz tres de deu amb folre i manilles (pierwszą w historii budowania wież). Grupa wygrała ponadto zawody Tarragona Human Towers Competition w roku 1996, 1998, 2002, 2004 i 2006. W 2005 roku Castelles de Villafranca skonstruowało torre de nou amb folre, która uważana jest za najtrudniejszą wieżę zbudowaną kiedykolwiek w historii.

Francesc Moreno „Melilla” był cap de colla między 1995 a 2003, następnie stanowisko objął Lluís Esclassans (2004–2007). David Miret został wybrany nowym cap de colla w grudniu 2007.

Skonstruowane wieże

W historii swojej działalności grupa Castellers de Villafranca zbudowała większość rodzajów ludzkich wież, jakie kiedykolwiek skonstruowano. Poniższa tabela zawiera listę wież zbudowanych przez grupę i daty ich zbudowania (carregat i descagerrat).


Castell	Descarregat	Carregat
	(zbudowana i rozebrana w całości)	(osiągnęła zakładany szczyt, ale runęła podczas demontażu)
Torre de nou amb folre		30.08.2005**
Tres de deu amb folre i manilles		15.11.1998**
Quatre de nou amb folre i tres de nou amb folre simultanis	31.08.2001**
Torre de vuit		01.11.1999*
Quatre de nou		01.11.2002
Quatre de nou amb folre i agulla	01.11.1996**	01.11.1995**
Cinc de nou amb folre	01.11.1997	30.08.1997
Pilar de vuit amb folre i manilles	28.09.1997*	31.08.1995*
Torre de nou amb folre i manilles	30.08.1995
Tres de nou amb folre	30.08.1989	31.08.1987
Quatre de nou amb folre	01.11.1990	01.11.1987
Quatre de vuit amb l’agulla	08.10.1995*
Cinc de vuit	30.08.1985
Torre de vuit amb folre i pilar de set amb folre simultanis	31.08.2006**
Pilar de set amb folre	01.10.1995	14.05.1995
Tres de vuit amb agulla	29.20.2006**
Dos pilars de sis simultanis (un de carregat)	31.08.2001**
Torre de vuit amb folre	17.11.1974	12.10.1973
Tres de vuit	30.08.1974	01.10.1972
Pilar de sis	30.08.1972	19.12.1971
Quatre de vuit	30.08.1971	12.10.1969
Nou de set	11.12.1988
Torre de set	24.08.1969
Tres de set aixecat per sota	25.11.1973
Sis de set	21.01.1997
Cinc de set amb agulla	19.04.2008**
Cinc de set	26.09.1965	30.08.1965
Tres de set amb l’agulla	10.08.1996**
Quatre de set amb l’agulla	05.08.1954	31.08.1953
Tres de set	31.08.1949
Quatre de set	31.08.1949
Torre de sis	16.06.1949
Pilar de cinc	14.09.1948

* Po raz pierwszy w XX wieku
** Po raz pierwszy w historii budowania wież

Organizacja

Zarządzanie organizacją jest podzielone między dwa ciała: techniczne (zwane Komitetem Technicznym albo prościej la Tècnica) oraz administracyjne (zwane Radą).

Komitet Techniczny jest odpowiedzialny za wszystkie aspekty konstrukcji ludzkich wież. Największa odpowiedzialność spoczywa na cap de colla, ponieważ przewodzi on działaniom związanym bezpośrednio z budowaniem wież. Doradza mu zespół złożony z sotscap de colla (zastępca) oraz z dwóch doradców technicznych. Głównemu komitetowi polegają trzy inne zespoły: canalla (odpowiedzialna za dzieci, które stoją na szczytach wież), zespół pinyes, folres i manilles (zajmuje się cokołami) oraz zespół medyczny. Każda z drużyn jest ponadto odpowiedzialna odpowiednio za logistykę, informację techniczną i trening fizyczny.

Rada zajmuje się administracją. Jej zadaniem jest tworzenie wizji rozwoju grupy i wcielanie jej w życie. Jednym z najważniejszych obowiązków rady jest też reprezentowanie grupy w kontaktach ze społecznością lokalną, mediami i innymi organizacjami. Największa odpowiedzialność spoczywa na przewodniczącym. Sekretarz i pięciu wiceprzewodniczących podlega bezpośrednio przewodniczącemu, każdy z nich jest odpowiedzialny za określoną działalność: aktywność społeczną, budżet, kontakt z władzami publicznymi, utrzymywanie Cal Figarot (siedziby grupy) oraz marketing i kontakt z mediami. Stowarzyszenie ma również trzy rady doradcze: ds. relacji międzynarodowych, pomocy prawnej oraz radę starszych.

Schemat organizacyjny

Komitet Techniczny

Cap de colla: David Miret i Rovira
Zastępca cap de colla: Toni Bach i Lleal
Asystenci techniczni: Jordi Colomera i Salla, Joan Badell i Roses

Rada

Przewodniczący: Miquel Ferret i Miralles
Sekretarz: Joan Vendrell i Olivella
Wiceprzewodniczący ds. aktywności społecznej: Àlex Sánchez-Granados
Wiceprzewodniczący ds. skarbu: Miquel Ropero i Ventosa
Wiceprzewodniczący ds. kontaktu z władzami publicznymi: Xavier Escribà i Vivó
Wiceprzewodniczący ds. utrzymania Cal Figarot: Joan Mestres i Arnan
Wiceprzewodniczący ds. marketingu i mediów: Francesc Bou i Pijoan

Rady doradcze

Relacje międzynarodowe
Zespół pomocy prawnej
Rada Starszych

Cal Figarot, siedziba grupy

Siedzibą grupy jest Cal Figarot. Neogotycki budynek wybudowany w końcu XIX wieku przez Augusta Font de Carreres został pozyskany przez grupę w 1983 roku. 15 lat później dobudowano magazyn; oba budynki wyremontowano, by lepiej spełniały potrzeby grupy. Magazyn ma wewnętrzną otwartą przestrzeń o powierzchni 600 m². Budynek cechuje się eleganckim stylem pełnym dekoracyjnych elementów z początku XX wieku. Grupa dysponuje różnymi pomieszczeniami (sala gimnastyczna, biuro, wielofunkcyjne otwarte przestrzenie, kawiarnia/restauracja). Najważniejszym miejscem jest podwórze – główne miejsce spotkań, w którym odbywają się wiosenne, letnie i jesienne sesje treningowe.

Castellers de Vilafranca na świecie

Castellers de Vilafranca to jedna z najbardziej międzynarodowych grup budujących ludzkie wieże. Występowali m.in.:

we Francji, podczas festiwalu gazety L’Humanité, Paryż (1973)
w Szwajcarii, podczas Quinzena Catalana (Dwa Tygodnie Katalońskie), Genewa (1978)
na włoskiej Sardynii (1978), z występami w Alghero i Sassari
w Portugalii (1982), występy w Lizbonie, Sintrze, Estorilu, Coimbrze i Porto
we Włoszech (1984), występy w Pizie, Sienie, Rzymie, Watykanie i Florencji
w Beziers we Francji (1987)
we Włoszech (1988), podczas świętowania tysięcznej rocznicy powstania Katalonii – występy w Pizie, Watykanie i Rzymie
w Kraju Basków (1990), występy w miastach Bergara, Antzuola, Zumarraga i Urretxo
w płn. Włoszech (1990), występy w Feltre, Niccia i Melere (w gminie Trichiana) oraz w Wenecji
ponownie we Francji (1991), występy w Tuluzie podczas Międzynarodowego Festiwalu Sardana oraz w Carcassonne
w Luksemburgu i Niemczech (1991), występy w miastach Luksemburg, Moers, Wolfenbütel, Hannover, Berlin i Frankfurt
na EXPO w Sewilli (1992), podczas Dnia Katalonii
w Santiago de Compostela (1993), w ramach Xacobeo ‘93
W tym samym roku grupa odbyła trasę po 5 krajach: Francji (Marsylia), Włoszech (Lecco, Melzo i Bergamo), Słowenii (Lublana, Postojna, Otočec, Novo Mesto i Črnomelj), Austrii (Klagenfurt) i Monako
ponownie w Paryżu i Poix de Picardie, Francja (1993)
we Włoszech po raz piąty, z występami w Wenecji (podczas karnawału) i w Mestre oraz we Francji (Villeurbanne i Lyon) w 1994
w Holandii i Belgii (1994), z występami w Amsterdamie, Enschede, Aalten, Almelo, Emmen i Brukseli
w Navarrze (1995), występ w Tudeli
w Danii (1996), w Kopenhadze i Holte
w tym samym roku we Francji (Metz), Holandii (Maastricht) i Belgii (Bree)
w Sobradiel (1999), Aragon (Hiszpania)
w Bühl, mieście partnerskim Vilafranca del Penedès (2002)
w Salamanca (2002)
ponownie we Francji (2004), występ w Dunkierce
w Kraju Basków (2005), występy w Donostia i Elorrio
we Francji (2006), Steenvoorde
ponownie w Aragon (2006), podczas festiwalu Binèfar
w 2007 roku występ w Niemczech podczas Targów Książki we Frankfurcie nad Menem
w styczniu 2008 występ w Chile – pierwszy występ katalońskiej grupy budującej wieże na półkuli południowej
Grupa występowała również na ceremonii otwarcia XXV Igrzysk Olimpijskich w Barcelonie w 1992 roku – wydarzenie to było bez wątpienia najliczniej oglądanym występem grupy
Grupa występowała również podczas światowej premiery ostatniej powieści Noah Gordona „The Bodega” w Vilafranca del Penedès (2007)
w sierpniu 2010 w Krakowie.

Stowarzyszenie spopularyzowało tradycję budowy wież także na terenach Països Catalans (tereny, na których mówi się tradycyjnie różnymi wariantami języka katalońskiego):

występy w Katalonii Północnej – sześć razy w Perpignan: 1970, 1977, 1982 (podczas festiwalu USAP, Union Sportive des Arlequins Perpignanais), 1989 (podczas Festiwalu Mules), 1997 i 1998, w Toluges podczas Festiwalu Pokoju (1970), w Collioure (1984), w Banyuls de la Marenda (1986), trzykrotnie w Vilafranca de Conflent (1985, 1988 i 1989), w klasztorze Saint Michel de Cuxa (1985), w Prada de Conflent (na Letnim Uniwersytecie Katalońskim oraz w mieście, 1998) oraz w Baó, w ramach pierwszego spotkania catalanitat w Północnej Katalonii (2002).
cztery razy w Andorze: w Encamp (1971), w Andorra la Vella i Sant Julià de Lòria (1976) (podczas Kongresu Kultury Katalońskiej), w Escaldes i ponownie w Andorra la Vella (1983) i Escaldes (1985).
Dwie trasy po regionie Walencja: pierwsza na Ribera del Xúquer (1979), występy w Carcaixent, w klasztorze Aigües Vives, w Sueca, Cullera, Algemesí, a także pilar de cinc przed domem Raimona (jednego z najbardziej znanych artystów piszących po katalońsku) oraz w Xàtiva. Podczas drugiej trasy grupa występowała w Alcoi, Benidorm i Alicante. Następnie grupa występowała w Carcaixent (1985), Algemesí (1993/2000), Castellón (2000, podczas 13 Festa de la Llengua), w Olleria oraz Benicarló (podczas Dnia Walencji).
Grupa występowała też w Palma (Majorka, 1980) oraz w Manacor (Minorka, 2001), a także w Alghero (1978).

Udział w Tarragońskim Konkursie Wież

Grupa wygrała następujące Tarragońskie Konkursy Wież Ludzkich:

VII Tarragoński Konkurs Wież, 1972
XVI Tarragoński Konkurs Wież, 1996
XVII Tarragoński Konkurs Wież, 1998
XIX Tarragoński Konkurs Wież, 2002
XX Tarragoński Konkurs Wież, 2004
XXI Tarragoński Konkurs Wież, 2006
XXII Tarragoński Konkurs Wież, 2008

Linki zewnętrzne

Galeria

Pierwsza quatre de vuit carregat, Castellers de Vilafranca, 12.10.1969
Pierwsza tres de nou descarregat, Castellers de Vilafranca, 30.08.1989
Pierwsza pilar de vuit descarregat w historii, Castellers de Vilafranca, 28.09.1997
Pierwsza torre de vuit carregada w historii, Castellers de Vilafranca, 1.11.1999
Pierwsza pilar de vuit amb folre i manilles descarregat w Barcelonie, Castellers de Vilafranca, 25.09.2005
Pierwsza torre de vuit amb folre i pilar de set amb folre descarregats w historii zbudowane jednocześnie, Castellers de Vilafranca, 31.08.2006
Tres de deu amb folre i manilles, Castellers de Vilafranca
Torre de set w Pizie, Castellers de Vilafranca, 1988
Torre de set w Paryżu, Castellers de Vilafranca, 1993
Pilar de sis w Kopenhadze, Castellers de Vilafranca, 1996